Podstawą każdego przeprowadzonego badania jest dobrze wykonana ankieta. Umiejętność poprawnego zadawania pytań oraz określania możliwych odpowiedzi (w przypadku pytań zamkniętych) stanowi bardzo ważny element późniejszej analizy zebranych danych. Celem tego artykułu będzie przedstawienie praktycznych rad, na które warto zwrócić uwagę tworząc własną ankietę. Uwzględnienie ich powinno znacznie zmniejszyć liczbę błędów, jakie może popełnić każdy badacz, które nie raz znacznie utrudniają lub wręcz uniemożliwiają  analizę zebranych danych oraz znalezienie odpowiedzi na stawiane w badaniu hipotezy.

1.Zwróć uwagę na język

Język ankiety powinien być dostosowany do grupy docelowej naszego badania. Należy unikać słownictwa, które może sprawiać kłopoty w zrozumieniu pytań lub odpowiedzi. Jeśli już musimy użyć specjalistycznego słownictwa (terminologii naukowej, technicznej) warto w nawiasie podać krótką definicję tego pojęcia. W ten sposób unikniemy również różnic w interpretacji. Należy pamiętać, aby każde z pytań w ankiecie było jednoznacznie rozumiane przez wszystkich badanych.

2.Zadbaj o przejrzystość i czytelność ankiety

Dopilnuj, aby ankieta była czytelna i schludna. Zarówno pytania, jak i odpowiedzi nie powinny być zbyt długie. Zwróć uwagę na kolejność zadawania pytań – pytania osobiste (pytania metryczkowe, o dochody, mogące drażnić badanych) najlepiej umieszczać pod koniec ankiety. Każdy kwestionariusz powinien posiadać również logiczną strukturę. Pytania, w miarę możliwości, powinny być pogrupowane w ankiecie, tak aby nie powracać kilka razy do tego samego wątku. Warto, aby układ i graficzny wygląd ankiety ułatwiał udzielanie odpowiedzi.

3.Unikaj zadawania pytań sugerujących odpowiedź

To jedna z ważniejszych zasad poprawnego tworzenia pytań w ankiecie. Staraj się nie zadawać respondentom pytań sugerujących odpowiedź lub mogących ujawnić prawdziwy cel badania. W momencie, gdy zaczniemy sugerować odpowiedź badanemu istnieje duża szansa, że będzie on chciał udzielić odpowiedzi zgodnie, lub wręcz przeciwnie do wyników, jakie chcielibyśmy uzyskać.

4.Unikaj pytań zawierających podwójną negację oraz niesprecyzowane jednostki czasu

Zadbaj, aby pytania w ankiecie nie zawierały podwójnych negacji, które znacznie wydłużają czas potrzebny na udzielenie odpowiedzi oraz zwiększają możliwość niezrozumienia pytania i udzielenie odpowiedzi niezgodnej z przekonaniami respondenta. Pytając o częstość występowania jakiegoś zjawiska, emocji warto doprecyzować możliwe odpowiedzi. Zamiast umieszczając odpowiedzi o nie do końca sprecyzowanej jednostce czasu („często”, „regularnie”, „od czasu do czasu”) warto pomyśleć nad umieszczeniem bardziej dokładnych informacji („rzadziej niż raz w miesiącu”, „częściej niż raz na rok”).

5.Zadawaj konkretne pytania

Istotnym elementem dobrze przygotowanej ankiety jest treść zadawanych pytań. Warto pytać wprost o pewne opinie lub odczucia badanych.. Dość ważną radą wydaje się również nie rozpoczynanie pytań od zwrotu „czy zdarzyło Ci się…” – w to miejsce warto zastanowić się nad spytaniem „kiedy ostatnio zdarzyło Ci się…”. Dotyczy to szczególnie występowania emocji, sytuacji, które przydarzają się zdecydowanej większości badanych. Warto zadbać, aby pytania dotyczyły opinii i sytuacji, które respondenci mogą dość łatwo stwierdzić lub sobie przypomnieć.

6.Zaznacz, że udział w badaniu jest dobrowolny i anonimowy

Poinformuj badanych, że udział w badaniu jest całkowicie dobrowolny i anonimowy. Z praktyki wiadomo, że respondenci udzielają bardziej szczerych odpowiedzi w momencie, gdy wiedzą, że nikt nie będzie indywidualnie analizował odpowiedzi uzyskanych przez poszczególnych badanych.   

7.Nie pytaj o procenty lub proporcje

Warto pamiętać, że sporo problemów sprawiają respondentom pytania wymagające podania odsetka lub proporcji. Bardzo często zdarzają się sytuacje, że odpowiedzi udzielone przez badanego nie do końca sumują się do podawanej przez nas wartości (np. 100%). Rozwiązaniem wydaje się poproszenie badanych o określenie na skali stopnia, w jakim dany aspekt, sytuacja, odczucia są dla nich ważne. Skracamy w ten sposób również czas potrzebny na udzielenie odpowiedzi na tego typu pytanie.

8.Zwróć uwagę na kategorie podawane w przypadku pytań zamkniętych

Kolejną, dość istotną kwestią przy tworzeniu dobrej ankiet jest zastanowienie się nad ilością możliwych odpowiedzi w pytaniach zamkniętych. Nie ma jednej zasady, która określałaby, ile dokładnie kategorii powinny przyjmować odpowiedzi na konkretne pytania. Ważne, aby nie było ich zbyt mało (dajemy małe pole do wypowiedzenia się badanemu) lub zbyt wiele (wówczas respondent może mieć problem z zaznaczeniem odpowiedzi najbardziej zbliżonej do jego przekonań).

9.Nie pytaj wprost

W tworzonej ankiecie unikaj zadawania pytań wprost, szczególnie jeśli chcesz poznać opinię badanych na tematy, które mogą być odebrane jako zbyt intymne i prywatne. Zamiast pytania wprost warto rozważyć zadanie kilku pytań nawiązujących do interesującej nas kwestii. Przykład – aby określić skłonność do depresji dopytajmy o to, czy zdarzają się wahania nastroju, czy prosi znajomych o radę w trudnej sytuacji, w jaki sposób reaguje w sytuacji stresu itp.

10.Zadbaj, by ankieta nie była zbyt długa

Warto zwrócić uwagę również na ilość pytań w ankiecie. W momencie, gdy wypełnienie ankiety zajmuje więcej czasu tym automatycznie respondenci mniej chętnie będą brać udział w badaniu. Zmęczenie udzielaniem odpowiedzi na zbyt dużo pytań może spowodować również mechaniczne uzupełnienie ankiety, przez co zmniejsza się rzetelność i jakość zebranych danych.